Devre kesici hisseyi nasıl etkiler? Devre kesici niye uygulanır? Devre Kesici Ne İşe Yarar? Detaylar haberimizde.
Devre Kesici Nedir?
Devre kesici uygulaması, borsada kullanılan bir acil durum önlemi. Devre kesici uygulamasının bir diğer ismi de otomatik seans durdurma sistemi. Otomatik seans durdurma sistemi, kendi kendine işleyen bir uygulama olduğu için bu isimle de anılıyor. Peki, otomatik seans durdurma sistemi ya da borsada devre kesici uygulaması ne anlama gelir?
Borsa genelinde ya da hisse özelinde gerçekleştirilebilen devre kesici uygulaması, piyasada belirli bir süre için işlem olanağını durdurur. Borsada ciddi düşüşler yaşandığında alım satım işlemlerini otomatik olarak durduran devre kesici uygulamasını bu yüzden elektrik sigortasına benzetebiliriz.
Devre Kesici Ne İşe Yarar?
Devre kesici uygulaması borsa genelinde veya hisseler özelinde kullanılabilir. Borsa endekslerinde devre kesici uygulaması için birden fazla düşüş eşiği yer alır. Örneğin BIST100 iki eşiğe sahiptir. BIST100 endeksinde %5 ve daha fazla oranda düşüş yaşandığında devre kesici uygulanır. Sistem işlemeye başladıktan sonra bu düşüş %7'ye ulaşırsa uygulama ikinci kez gerçekleştirilir.
İkiden fazla devre kesicinin uygulandığı borsalar da mevcut. Örneğin ABD borsalarında üç aşamalı devre kesici uygulaması vardır. %7 ve %13'lük düşüşlerde işlemler 15 dakikalığına durdurulurken bu düşüş %20'ye ulaştığında borsa işleme gün boyu kapatılır.
Borsada devre kesici uygulaması; sadece borsa genelinde değil, pazarlarda da yaşanabilir. BIST'te Yıldız Pazar, Ana Pazar ve Alt Pazar olmak üzere üç ana pazar bulunur ve bu pazarlar büyüklüklerine göre farklı devre kesici uygulamalarına tabi tutulur. Yıldız Pazar, Ana Pazar ve Alt Pazar'da yer alan şirket hisselerinde yaşanan devre kesici uygulamalarına hisse özelinde devre kesici denir.
Borsada devre kesici uygulaması başladığında öncelikle alım ve satım işlemleri durur. Devre kesiciye neden olan, fiyat eşiklerinin üstündeki ve altındaki emirler iptal edilir. Hisse veya borsa için yeni bir fiyat belirlenmesi amacıyla tek fiyat yöntemiyle değerlendirme yapılır.
Tek fiyat belirleme yöntemi; bir hissenin tek bir fiyata sabitlenmesi ve işleme kapatılması, ardından hisse için talep edilen işlemlerin değerlendirilerek en uygun koşullara göre fiyatın belirlenmesidir. Bu fiyata, devre kesici referans fiyatı adı verilir. Tek fiyat yöntemi likiditeyi sağlamak amacıyla yapılır.
Borsada devre kesici uygulaması sonrasında işlemlere sürekli işlem yoluyla devam edilir. Sürekli işlem; alım ve satım taleplerinin önce fiyat, sonra zaman sıralamasına göre sürekli eşleştirilmesine verilen isimdir.
Devre Kesici Ne Zaman Devreye Girer? Kaç Dakika Sürer?
Borsada devre kesici uygulamasının ne kadar süreceği, değişkenlik göstermekte olan bir durumdur. Borsa üzerinden akan trafiğin yoğunluğuna bağlı olarak ele alınan bu uygulama, özellikle çok karmaşık ve yoğun bir borsa yatırım döneminde ise işlemleri durdurur. Bu da neler olup bittiğine dair durum analizi yapılabilmesini sağlar.
Borsada devre kesici uygulamasında emir toplama süresi yıldız pazarda 5, ana pazar ve alt pazarda ise 15 dakikadır. Devre kesici sonrası gerçekleştirilen eşleştirme süresi ise yıldız Pazar ve ana pazarda 2, alt pazarda da yine 15 dakikadır.
