Şeyh Sait kimdir?
Şeyh Sait, 1865 Palu doğumludur. Zaza asıllı Nakşibendi Şeyhi, seyyid bir aileye mensup olan Şeyh Said, Kürt lideri olarak ve Şeyh Said İsyanının lideri olarak da bilinir. Şeyh Said, 29 Haziran 1925’te Diyarbakır da idam edilerek ölmüştür.
Şeyh Sait ayaklanması nedir?
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ile birlikte ortaya çıkan ayaklanmaların en büyük ve geniş çaplı ayaklanması olmuştur. Birçok sebebi olan bu ayıklanma dini, milliyetçi ve dış etkenlerden kaynaklanan tartışmalardan kaynaklanmıştır. 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması’nın ardından yenilikler ortaya çıkmış ve bu yeniliklerle birlikte bu ayaklanma süreci hızlanmıştır. Dönemin başkanı olan Ali Fethi Okyar askeri birlikleri harekete geçirerek ayaklanmayı önlemeye çalışmış ama önleyememiş ve ardından göreve gelen başkan İsmet İnönü Paşa, ayaklanmanın önlenmesi için ayaklanmanın lideri olan Şeyh Said dâhil 5 kişiyi idam cezasına çarptırılmış ve idam edilmiş, ayaklanmada bu şekilde sona ermiştir. Halen günümüze kadar gelen özellikle Kürtlerin çıkardığı ayaklanmalarda Şeyh Said isyanının çözülemediği ortaya çıkmaktadır.
Şeyh Sait isyanının asıl amacı nedir?
Şey Sait isyanın asıl amacı temel iki gerekçeye dayanır ilk olarak yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti ve onun inkılaplarına karşı çıkmak ve hilafetin geri getirilmesini istemektir. Vahdettin ve isyan taraftarları ikinci ve asıl amacı ise Kürt milliyetçiliğidir.
Genellikle Şeyh Sait İsyanı ‘Kürt’ isyanı olarak da bilinir. Seyh Sait isyanın amacını kendisi 13 Şubat günü Piran camisinde verdiği vaaz da şöyle açıklamıştır, “Medreseler kapatıldı. Din ve Vakıflar Bakanlığı kaldırıldı ve din mektepleri Milli Eğitim’e bağlandı. Gazetelerde birtakım dinsiz yazarlar dine hakaret etmeye, Peygamberimize dil uzatmaya cüret ediyorlar. Ben bugün elimden gelse, bizzat dövüşmeye başlar ve dinin yükseltilmesine gayret ederim.” Bu ifadelerinin ardından yine Şey Sait Urfa’daki Izoli Kürt aşireti reisi Bozan Ağa’ya yazdığı mektupta, “1300 seneden beri Cenabı Hakk’ın Peygamber Efendimizi göndermekle neşir ve tebliğ ettiği dinimizi imhaya çalışanlara karşı harp ilan ettim. Bunda bana yardım edilmezse, cümlece mahvoluruz!” bu ifadeleri kullanmıştır. Şey Sait isyanının amacı ise bu sözleriyle bir Kürdistan kurmak değil sadece dini kurtarmak amacıyla isyanı çıkardığını anlatmaktadır.
